خدایان‌آسمان_حیطه‌فرمانروایی
خدایان آسمانی یا خدایان ودای فرمانروایی به چند دسته خدایان گروهی و خدایان فردی، مطابق جدول مربوط تقسیم میشوند:
* خدایان گروهی Adityas
آدی تیا نام عام گروهی از خدایان است که همگی فرزندان #آدیتی (Adity الهه ی بزرگ) هستند. آدیتی را به «آسمان بی انتهای شب» و «گستره ی بی پایان فضا» منتسب کرده و او را مادر خدایان (DevaMatr) دانسته اند.
آدی‌تیاها تجلی و تجسم قوانین کیهانی درجوامع انسانی هستند. این آدی‌تیاها هستند که روابط انسانها را با یکدیگر و همچنین روابط بشر را با قوای طبیعی (Prakrti) و عناصر پنج گانه، که مسیر اتصال به خدایان است برقرار می نمایند. آدی‌تیاها با اسماء گوناگونی که معرف صفات ایشان است نامیده میشوند. این اسامی بطور اجمال عبارتند از؛
such درخشان
Gabhira ژرف
Hiranyaya زرین
Dharaputa پاک
Avrjina معصوم
Rtavan گرداننده نظام کیهان
انسان در نظام #جهانشناسی #هندو نسخه ی کوچک و تمام نمای عالم کبیر است و لذا کلیه صفاتی که در عالم بالا وجود دارد، مشابه آن در عالم صغیر هم موجود است؛
*چرخ با این اختران نغز و خوش زیباستی
صورتی در زیر دارد آنچه در بالاستی
صورت زرین اگر با نردبام معرفت
بر رود بالا همی با اصل خود یکتاستی*
به علت همین انطباق میان عالم کبیر و عالم صغیر همواره تعداد این خدایان زوج است. #ریگ‌ودا تعداد آدی‌تیاها را ۶ ذکر کرده است درحالیکه #آتهارواودا آنها را ۸ دانسته است! لیکن رایج ترین قول در این باب مربوط به کتب #برهمانا است که تعداد آدی‌تیاها را ۱۲ آورده است.
آدی‌تیاها گردونه‌ی زمان را به گردش در می آورند و مفسرین دوازده آدی‌تیا را بر دوازده ماه سال منطبق دانسته اند. اگر #آدیتی Aditi (الهه مادر) را محور یک چرخش فرض کنیم، فرزندانش (آدی‌تیاها) دوازده شعاع این چرخ خواهند بود.
گردش زمان و طبیعت چون عقربه ساعت برایشان متکی است. این دوازده نیرو را میتوان به صورت جفت هایی که معرف آن نیروها در عالم کبیر و عالم صغیر هستند، در جدولی که درزیر آورده ام، قرارداد:
#آدی‌تیاهای‌اصلی
آدی‌تیاهای اصلی که خود شاخه ای از خدایان گروهی آسمانی به شمار می روند، به تناسب ارتباط‌شان با عالم کبیر و عالم صغیر به سه جفت یا شش آدی‌تیا تقسیم می‌گردند که قبلا به توضیح مستقل هریک از آنها می‌پردازیم:
#میترا mitra
میترا از خدایان مهم #ریگ‌ودا است که از هم پیمانان #وارونا بوده و نام اوبه جز دریک مورد، همراه با نام وارونا آمده است. فی المثل در ریگ‌ودا چنین می‌خوانیم؛
«ای میترا-وارونا، ای فرمانروایان آسمانی که برعرش مقدس حکم می‌رانید و روشنایی نور را نظاره میکنید و با ابرهای رنگارنگ خویش، دردل رعد و برق ظاهر می‌شوید، و با معجزات خدایی خود آسمان را به بارش در می آورید»
« و ای جفت جاویدانی، از حکومت جهان، که بر هزاران ستون استوار است، نگهبانی میکنید»
لفظ mitra از ریشه mri به معنای «عهد و پیمان» اخذ شده و ازاین جهت او را متضمن ارتباط افراد و اجزاء مختلف اجتماع بشری بایکدیگر دانسته‌اند. اوست مظهر دوستی و وحدت و محبت میان ابناء بشر.
میترا ذات پیمان است و فضایی که ارتباط مردم با یکدیگر برآن استوار است. وارونا که حاکم است، ضامن اجرای این پیمان‌هاست، به عبارت دیگر میترا قانون‌گذار است و به چگونگی اجرای آن کاری ندارد و وارونا ضامن اجرای آن احکام است. لذا وحدت این دو معبود از ضروریات چرخ هستی است. اگر این اتحاد نباشد، قوانین جاویدان هستی و ناموس خداوندی (RTA) هرگز به مرتبه‌ی اجرا درنخواهد آمد. به همین دلیل است که این دو خداوند را Rtavan (اصحاب ریتا) و یا Rtasyagopa (نگهبان ریتا) نام نهاده‌اند.
میترا از کهن ترین و اسرارآمیزترین #خدایان‌آریایی است. معنای لفظی میترا، که با ارتباط و اتصال و دوستی مرتبط است، ازاصل وجودی او در جوامع کوچک روستایی و درنتیجه، جامعه بزرگ جهانی حکایت دارد. او را خدای خورشید نیز دانسته اند. گرچه #سوریا (خدای خورشید) بعنوان معبودی مجزا شناخته شده، لکین سوریا بعنوان یکی از نام های او نیز ذکر شده است.
میترا از خدایان آریایی‌ست که پرستش او در ایران کهن نیز رواج داشته است. در #ایران باستان نیز میترا خداوند عهد و پیمان دوجانبه و معاهده‌های میان دو ملت بوده است، و ایرانیان آن زمان برای قطعی کردن عهدنامه‌هایی ازاین قبیل، او نری به درگاه او قربانی می‌کردند. بدین‌ترتیب میترا رفته رفته بعنوان عامل وصلت و محبت و رفاقت موردپذیرش قرارگرفت و این است که لفظ #سانسکریت میترا درجریان سپری شدن ایام مفهوم «دوست» یافت. در فارسی اخیر نیز کلمه «#مهر» meher متحول شده لفظ mitra است.
مهر در اوستا و در کتیبه های پادشاهان #هخامنشی mithra و در سانسکریت mitra آمده است. این لفظ در #پهلوی تبدیل به mitr شده و ما امروز آن را #مهر میگوییم و معانی مختلفی ازآن ارائه میکنیم و (پیمان و محبت و خورشید و دوستی) از جمله آن معانی است.
بنابر #اوستا، میترا خود در قالب یک گاونر ظهور کرده و خویش را بخاطر بقای #عشق و #صلح مقابل جهانیان قربانی نمود. میترا پیشروی آیین محبتی است که در مسیحیت رواج دارد و براساس آن حضرت #عیسی‌مسیح خود را بخاطر برقراری آن #قربانی نمود. نقش میترا در حجاری های #طاق‌بستان نزدیک #کرمانشاه هنوز پابرجاست.(به تصویر زیر توجه کنید)
تصویر حکاکی شده در طاق‌بستان کرمانشاه از میترا
#میترا از خدایان سرشناس هندواروپایی است. تحقیقات باستان شناسی از وجود معابد مختلفی در هند، ایران، بین النهرین، یونان، ایتالیا و آلمان ... که برای نیایش این معبود بنا شده بود، حکایت می کند.
مقبولیت گسترده ی میترا در میان اقوام و قبایل گوناگون موجب گشت که #وارونا خدای قدرتمند، هم پیمان و جدایی ناپذیر او، پس از گذشت ایام از مسند رفیع خود به درجه خدای اقیانوس ها نزول یافت، درحالیکه میترا بعنوان مظهر همبستگی و دوستی، ایام را از عهد هندواروپایی تا اواخر عهد رومیان، پیروزمندانه درنوردید. میترا ازاین لحاظ، دارای ویژگی استثنایی است.
ادامه در پست بعد ارائه خواهد شد...
